Kişisel Verilerin Biyopolitikası

Kişisel Verilerin Biyopolitikası : Dernekler Yasasında Değişiklik Yapılmasına İlişkin Torba Yasa Teklifi (17.02.2020) ve KVKK

Michel Foucault 18. yy. sonlarından itibaren ortaya çıkan yönetim biçimini öncekilerden ayırır. Modern iktidarlarda belirleyici olan artık hükümdar değil yönetim sistemleri; toprak değil insandır. Foucault'nun biyopolitika kavramına göre siyasetin konusu da insan yaşamıdır. Bu nedenle siyasi veriler biyolojiden referans alır. Biyopolitik siyaset insanlarla biyolojik olarak sınıflandırılabilen nüfus birimi olarak ilgilenir. Nüfusun sayısal niteliğinin yanı sıra, yurttaşlık veya uyruk düzeyinde bir siyasal hacmi (bedeni) temsil ettiği de düşünülürse, başlı başına “biyopolitik” sorunsalın içinde olduğumuz gerçeği karşımıza çıkar.(Çankaya, Ekiz,2018)

Başka bir deyişle Biyopolitikanın nesneleri, tek tek insanların kendisi değil de onların belli bir nüfus büyüklüğü içinde ölçülebilen biyolojik özellikleridir (Lemke, 2013: 20).

Bu itibarla yurttaşa ilişkin her türlü bilgi ve/veya verinin toplanması, işlenmesi, dosyalanması, sınıflandırılması, ayrıntılandırılması (biyometri), ,kimlik belgelerinden kimlik numaralarına uzanan denetim ve gözetim hattının oluşturulması hususu devletin egemenlik bekası açısından önemli bir konum kazanmıştır. Zira bu, yalnızca bir veri toplama işlevi değil, bedenle iç içe geçmiş bir varlık halinin tasviridir (function creep) (Ajana, 2013: 47-48).

Bununla yakından ilişkili olan önemli başka bir şey, “beden” ve onun disiplin altına alınmasıdır.Artık bireyin bedeni değil de onun nüfus içindeki yeri ve hayatının düzenlemesi önemlidir. Tartışılan husus, yeni bir iktidar stratejisinin ortaya çıkardığı baskının, hayatın birçok katmanına nasıl nüfuz ettiğine ilişkin unsurlardır.

Keza modern devletin her türlü kontrol mekanizması, gelişmiş bir biyopolitik tertibatı içerir.

Bir yönetim kategorisi olarak devletin, en geniş ölçekte, nüfus bilgilerini, kişisel verileri denetimi altında tutması, “devletin [bireyi] kendi bedeni üzerinde hüküm süren kolektif bir özne olarak kavranması”na kurumsal bir zemin sunması olarak açıklanabilir (Lemke, 2013: 26-27)

Nitekim "özne" ise iktidara tabi olduğu ve iktidarın söylem pratiklerine göre kendisin inşa ettiği sürece kendisini bir özne olarak var olabilir. "Gözetlenen özneler, tıpkı Bentham"ın Panopticon ütopyasında tarif edildiği gibi, normları içselleştiren ve iktidarı kendi öznelliğinde yeniden üzeren özneler haline geleceklerdir." (Gambetti, 2007, 2)

Foucault bu durumu "Toplumumuz gösteri değil, gözetim toplumudur.. Ne bir amfiteatr ne de bir sahnenin üzerindeyiz, bizler panoptik bir makine içindeyiz" (Foucault, 1995:217) sözleriyle ifade etmektedir.

Foucault'nun sözünü ettiği panoptik makine ise şüphesiz Bentham'ın metaforik hapishanesi Panoptikonu işaret etmektedir. Panoptikon merkezden her noktanın görülebilir ve denetlenebilir olduğu bir mekan düzeneğidir. Bu gözetleme hali, hegemonyanın içsel olarak inşasında belirleyicidir. Hegemonyanın oluşumu için başka biri tarafından gözetleniyor olmaya gerek yoktur; özne gözetlenme fikri ile kendi kendinin gözetleyicisi haline gelir.

Bu haliyle modern anlamıyla devlet, "gözetleme" fonksiyonuyla ölçme ve biçimlendirme mekanizmasının ağırlığı altında, bedeni (siyasal varlık, kişiliği) "norma"a uygun davranan makul yurttaş formunu kazanacak ölçüde yumuşatır. Nitekim toprak temelli devletten nufüs temelli devlete geçiş aşamasındaki en önemli fark nüfusun denetlenmesi ve bedenin disipline edilmesi yoluyla iktidarın biyopolitik araçları kullanması ve bireyi "norm"a uygun hale getirerek egemenliğini inşa etmesidir.

Postmodern ekol tarafından getirilen bu yoruma göre kişisel veri ve iktidar arasındaki ilişkinin niteliği egemenlik sınırlarının ortaya konulması bakımından önemli bir göstergedir.

Nitekim gerek uluslararası sözleşmelerde gerekse özcü doktrinlerde benimsendiği üzere kişisel verilerin korunması temel kişilik haklarından kabul edilmiştir.

Avrupa Konseyi tarafından geliştirilme süreci 1981'e dayanan ancak pratikte yürürlüğe girmesinin 2016 yılını bulduğu Avrupa Konseyi'nin "Kişisel Verilerin Otomatik İşleme Tabi Tutulması Karşısında Bireylerin Korunmasına İlişkin 108 Sayılı Sözleşme"si iktidar ilişkilerinin doğrudan hedefi haline gelmiş olan kişisel verileri yasal bir takım korumalar altına almayı hedeflemiştir.

Keza söz konusu sözleşme Türkiye tarafından da imzalanmış ve yine 2016 yılında Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ulusal mevzuata kazandırılmıştır.

Söz konusu yasal düzenleme içeriği itibariyle, kişisel verilerin başta kamu kurumları olmak üzere özel yahut tüzel kişiler tarafından ele geçirilmesi, kayıt altına alınması, saklanması, dağıtılması, imha edilmesine ilişkin olguları hukuka uygunluk koşullarını tartışarak şekli şartlara ve denetime tabi tutmuştur. Kişisel verilerin korunmasına ilişkin getirilen tedbir ve özen sorumluluğunun ihlalinde ise idari ve cezai yaptırımlar öngörülmüş olup, yasanın korumayı hedeflediği menfaat bu yönüyle de kuvvetlendirilmiştir.

Ancak tüm bu olumlu gelişmelerin aksi yönünde 17 Şubat 2020'de meclise sunulan ve 27 Şubat 2020 tarihinde kabul edildiği ifade edilen torba yasa teklifinin 19. Maddesinde, Dernekler Kanunu'nun 23. Maddesinde bir takım değişiklikler yapılması önerilmiştir.

Söz konusu teklife göre, dernekler üyelikleri kabul edilen ya da sona eren vatandaşların 30 gün içerisinde bildirimlerini yapacak, üyeliği devam edenlerin ise adını, soyadını, doğum tarihini ve kimlik numarasını altı ay içinde mülki idare amirliğine bildirecek. Bu bildirimi yerine getirmeyen dernek yöneticileri hakkında 500 lira idari para cezası uygulanacaktır.

Öncelikle ifade etmek gerekir ki söz konusu düzenleme hem Anayasa'nın temel hak ve hürriyetlerin kötüye kullanılmamasını düzenleyen 13’ncü maddesi, dernek kurma ve üye olmayı düzenleyen 33’ncü maddesi ve dernek ile sendikalara bilgi vermeden, izin almadan üye olmayı düzenleyen 51’nci maddesini ihlal etmekte olup, hem henüz ulusal mevzuata yeni kazandırılmış olan aslında bir uluslararası sözleşme niteliğindeki KVKK'nın içeriğine ve özüne aykırılık teşkil etmekte, hem de biyopolitik anlamda kişisel haklar üzerinde sınırını hayli aşan şiddet boyutunda bir tahakküm aracı niteliğindedir.

Bir takım kimlikler, aidiyetler, düşünceler, ilgi yahut meraklar ve bunlar gibi bireyi "diğer"lerinden farklı kıldığı varsayılan ve söz konusu özgünlüğü paylaşmak adına bir araya gelen bireylerin teşkil ettiği derneklerin ontolojik olarak varlığını sürdürebilmeleri kendilerini meydana getiren "ortak nokta"nın muhafazası ile ancak mümkün olabilmektedir.

Ancak söz gelimi siyasi, dini, sosyal, cinsel; tercih, ilgi, aidiyet yahut tamamen sadece menfaat birlikteliklerini işaret edebilen son derece kişisel nitelikteki dernek üyeliği bilgisinin kayıt altında tutulması; Bentham'ın Panoptikonunda olduğu gibi biyopolitik iktidar ilişkisinin bir izdüşümü olan gözetleme halini meydana getirecek ve bu gözetleme hali, hegemonyayı görünürde dışsal herhangi bir zorlama olmaksızın kendiliğinden inşa edecektir. Bu haliyle kendi kendinin gözetleyicisi haline gelmiş olan yurttaş- dernek üyesi- kendisini birey yapan farklılıkları -"norm" dışılıkları- kendiliğinden disipline ederek yok etmiş olacak ve en nihayetinde biyopolitik tertibatın baskısı altında bir takım ortak amaçlar doğrultusunda diğerleriyle bir araya gelme hakkı ve özgürlüğünü pratikte tamamen kaybetmiş olacaktır.